استان مركزي در هزاره اول قبل از ميلاد جزو ايالات ماد بزرگ بود كه
تمام قسمت مركزي و باختري ايران را در بر مي گرفته و از كانون هاي قديمي
استقرار در فلات ايران به شمار مي رفته است. اين استان كه دربرگيرنده
زيباترين و متنوع ترين باغ هاي گل ايران است, از صنايع, كشاورزي و جاذبه
هاي جهانگردي پررونقي برخورداراست. به طور تقريبي 19 درصد مساحت استان
مركزي را زمين هاي كشاورزي، 57 درصد را زمين هاي مرتعي و باقي آن را زمين
هاي غير کشاورزي از قبيل درياچه ها، كويرها، جاده ها و شهرها تشكيل مي
دهند. اين استان از صنايع نسبتا خوبي برخوردار بوده و داراي جاذبه هاي
طبيعي, تاريخي و معماري با ارزشي نيز است. دراستان مركزي؛ ايلات و
عشايرمتعددي مانند شاهسون ها، كلبه كويي ها، خراساني ها، كلهر، خلجها و...
زندگي مي كنند كه بيش تر آن ها اسكان يافته و بخشي از آن ها نيز رمه گرداني
و ييلاق قشلاق مي كنند. جلوه هاي زيبايي شناختي كوچ و اتراق عشاير يكي از
جاذبه هاي جهانگردي اين استان به شمار مي آيد.
مکان هاي ديدني و تاريخيمكان هاي
ديدني و تاريخي استان مركزي عبارتند از: رودخانه آسياب جفتي, بقعه پير مراد
آباد, سراي كاشاني بازار, سراي نوذري بازار, موزه چهارفصل, مدرسه
سپهداري(محل تحصيل امام خميني), سنگ نوشته هاي دره چكاب, سرچشمه روستاي
انجدان, گنبد شاه قلندر انجدان, آرامگاه پرفسور حسابي, امام زاده حسين
تفرش, امام زاده احمد كوهين, مناره مسجد شش ناو, قلعه سالار محتشم, خانه
حضرت امام خميني (ع), امام زاده ابوطالب, سنگ نگاره هاي تيمره, بازار نراق
دليجان, غارخال نخجير, پل دو دهك, كاروان سراي دو دهك, قزقلعه ساوه, مسجد
جامع ساوه, محراب مسجد انقلاب, كاروان سراي باغ شيخ, امام زاده اسحاق ساوه,
پالايشگاه شازند, سراب پنج علي, امام زاده سهل بن علي آستانه, پيست اسكي
پاكل, دره شماخلي, ستون هاي سنگي خورهه, آتشكده آتش كوه, يخچال هاي طبيعي
نيم ور, مجتمع آب درماني محلات و باغ هاي گل زيباي محلات.
صنايع و معادن
استان
مركزي از جمله استان هايي است كه كارخانجات صنعتي متعددي در آن متمركز
هستند و علاوه بر صنايع كارخانه اي از صنايع با ارزش دستي نيز برخوردار
است. فرش ساروق اراك و محلات، قاليچه ساوه، گليم و جاجيم تفرش، گيوه اراك و
محصولات مسي مهم ترين صنايع دستي استان را تشكيل مي دهند. اساس اقتصاد
استان مركزي را به ترتيب اهميت، بخش هاي خدمات، صنعت و كشاورزي تشكيل مي
دهند. مهم ترين كارخانه هاي صنعتي اين استان؛ ماشين سازي، آلومينيوم سازي،
هلي كوپترسازي، كابل سازي، واگن سازي، كمباين سازي، لاستيك سازي و قند
هستند. از ديگر صنايع ماشيني استان مي توان كارخانه ماشين سازي پارس (توليد
كننده اسكلت هاي فلزي) كارخانه هاي سازنده پروفيل و لوله هاي آبياري
آلومينيومي كارخانه آونگان( سازنده پايه هاي فلزي انتقال نيرو) كارخانه
ادوات كشاورزي اراك، گروه كارخانه هاي مستقر در شهرستان ساوه را نام برد.
کشاورزي و دامداريبه طور تقريبي در حدود 19 درصد
مساحت استان زمين هاي كشاورزي، 57 درصد زمين هاي مرتعي و باقي آن را زمين
هاي غير کشاورزي از قبيل درياچه ها، كويرها، جاده ها و شهرها تشكيل مي
دهند. از محصولات مهم كشاورزي استان مي توان غله، گندم، جو، حبوبات، پنبه،
زعفران، انجير، انار، سيب، انگور، گردو، بادام، قيسي، آفتاب گردان، چغندر
قند، تنباكو، خشكبار، گوجه فرنگي، پياز، گياهان دارويي مانند ترنجبين و
ساير محصولات سر درختي و باغي را نام برد. از آن جا که ميزان برخي از
فرآورده هاي كشاورزي در شهرستان هاي مختلف اين استان بيش از ميزان مصرف
محلي مي باشد، به شهرهاي ديگر استان يا به استان هاي مجاور صادر مي شود. از
شهرستان اراك گندم، جو، انگور، سبزي، خشكبار، از ساوه انار، طالبي از
محلات كاهو و گل، از تفرش بادام و گردو و از خمين لوبيا و گندم به ساير
شهرها و استان هاي كشور و هم چنين به خارج از كشور صادر مي شود. در استان
مركزي دام داري بيش تر در ميان ايلات و عشاير ديده مي شود. در اين استان
ايلات و عشاير متعددي مانند شاهسون ها، كلبه كويي ها، خراساني ها، كلهر،
خلج، گروهي از كولي ها زندگي مي كنند كه بيش ترر آن ها اسكان يافته اند و
بخشي از آن ها نيز رمه گرداني و ييلاق قشلاق مي كنند. جلوه هاي زيبايي
شناختي كوچ و اتراق عشاير يكي از جاذبه هاي جهانگردي استان به شمار مي آيد.
وجه تسميه و
پيشينه تاريخي
نام مركزي به دليل در مركزيت قرار گرفتن در ميان
استان هاي ايران به اين استان داده شده است. با استناد به منابع تاريخي،
استان مركزي در هزاره اول قبل از ميلاد جزو ايالات ماد بزرگ بود كه تمام
قسمت مركزي و باختري ايران را در بر مي گرفته و از كانون قديم استقرار در
فلات ايران به شمار مي رفته است. در زمان سلوكيان اين منطقه مخصوصا قسمت
شمالي آن (دهستان خورهه) مورد توجه حكام يوناني قرار گرفت. وجود آثار
باستاني به جاي مانده از اين دوران در خورهه تاييد کننده اين نظر است. در
زمان خسرو پرويز – پادشاه ساساني- ايران به چهار بخش باختر(شمال)، خور آبان
يا خور آسان ( مشرق)، نيم روز (جنوب) و خوربران(مغرب) تقسيم شد که استان
مرکزي در بخش خوربران (مغرب) به معني محل غروب خورشيد، قرار داشت. در قرن
اول اسلامي اين منطقه به «ايالت جبال» يا «قهستان» تغيير نام داد، به طوري
كه جغرافيا نويسان اسلامي اين قرن، از آن به عنوان بخشي از بلاد *****ان و
به نام «كوهستان» يا «قهستان»(جبال) نام برده اند. در قرن دوم هجري اين
منطقه همراه با همدان، ري و اصفهان به نام «عراق عجم» ناميده شد. در قرن
چهارم هـ . ق همدان، رود آور، خورمه (خورهه)، سهرود، ابهر، سمنان، قم،
كاشان، روده، پوسته، كره، بره، گربايگان (گلپايگان) شهرهاي ايالت جبال
بودند. در اين دوره ساوه، تفرش، وره، ساروق و گلپايگان مراكز كانون هاي
درجه اول شهري و محلات، خمين، كميجان، ميلاجرد، خنداب، اليثار، سامان،
خورهه، نيمور، نراق، دليجان، جاسب، مامونيه، الوير شهرهاي مبادلاتي درجه
دوم محسوب مي شدند. در چند دهه اخير، با توسعه راه آهن و احداث كارخانجات
مختلف، به مرور چهره منطقه عوض شد و بعد از تقسيمات جديد كشوري و ايجاد
استان تهران و مركزي، اين استان به مركزيت اراك به وجود آمد.
مشخصات جغرافيايي
استان
مركزي به مركزيت شهر اراك؛ تقريبا در مركز ايران بين 33 درجه و 30 دقيقه
تا 35 درجه و 35 دقيقه ي پهناي شمالي و 48 درجه و 57 دقيقه تا 51 درجه ي
درازاي خاوري از نصف النهار گرينويچ قرار دارد. اين استان از شمال به استان
هاي تهران و قزوين، از باختر به استان همدان، از جنوب به استان هاي لرستان
و اصفهان و از خاور به استان هاي تهران، قم و اصفهان محدود است. در قسمت
هاي مختلف استان مركزي آب و هواهاي متنوع نيمه بياباني، معتدل كوهستاني و
سرد كوهستاني وجود دارد. شهرستان هاي آشتيان, اراك, تفرش, خمين, دليجان,
ساوه, سربند ومحلات شهرستان هاي اين استان را تشكيل مي دهند.
راه هاي دسترسي به اين استان
عبارتند از:تهران – اراك به درازاي 289 كيلومتر
تهران – ساوه
به درازاي 144 كيلومتر
مسير تهران – خرم آباد كه در كيلومتر 289 از
اراك عبور مي كند
مسير قم- نيزار به درازاي 52 كيلومتر
مالمير، آزاد
شهر، سنجان، اراك، راهجرد، تفرش به درازاي 243 كيلومتر
اراك- فرمهين به
درازاي 48 كيلومتر
دليجان – خمين به درازاي 77 كيلومتر
خط آهن سراسري
از مركز اين استان عبور مي كند. فرودگاهي نيز در شهرستان ساوه وجود دارد.
+ نوشته شده در سه شنبه ۱۱ خرداد ۱۳۸۹ ساعت ۱۰:۲۷ ق.ظ توسط رضا بنی اسدی
سلام !